بررسی میزان هموگلوبین A1C

مقدمه

با استفاده از دستگاه تست قند خون می توانید در هر ساعت از شبانه روز از مقدار قند خون مطلع شوید ولی قادر به این پیش بینی نیستید که قند خون شما روی هم رفته طی ماه های گذشته چقدر بالاتر از مقدار طبیعی بوده است. آزمایش “هموگلوبینA1C” دقیقاً همین کار را انجام می دهد. در واقع این آزمایش بهترین وسیله برای ارزیابی بلند مدت قند خون طی ۴-۳ ماه اخیر است. این آزمایش به شما و پزشک معالجتان نشان می دهد که برنامه درمان و کنترل دیابت شما تا چه حد موفقیت آمیز بوده است. مزیت دیگر آزمایش هموگلوبین A1C این است که می توان مشکلاتی مانند قند خون بالای بعد از غذا و یا در طول شب را که گاهی اوقات توسط اندازه گیری با دستگاه تست قند خون تشخیص داده نمی شود، به خوبی شناسایی کند.

اساس آزمایش هموگلوبین A1C

هموگلوبین یکی از پروتئین های داخل گلبول های قرمز است و وظیفه حمل اکسیژن در خون را بر عهده دارد. هموگلوبین نیز مانند تمام پروتئین های دیگر بدن با قندها از جمله گلوکز ترکیب می شود. این ترکیب تا زمانی که گلبول قرمز در خون زنده است (تقریباً ۱۲۰ روز) پایدار می باشد و این اساس آزمایش هموگلوبینA1C را تشکیل می دهد که هر چقدر میزان قند خون شما در طول ۴-۳ ماه گذشته بالاتر از مقدار طبیعی باشد، درصد هموگلوبین A1C خون شما با گلوکز ترکیب شده است نیز بیشتر خواهد بود.

به عنوان مثال مقدار هموگلوبین A1C بین ۶، ۷ و ۸ درصد به ترتیب بیانگر قند خون ۱۲۰mg/dl و ۱۵۰mg/dl و ۱۸۰ mg/dl طی ۴-۳ ماه گذشته است.

در افراد دیابتی مقدار هموگلوبین A1C که با گلوکز ترکیب شده است، کمتر از ۶ درصد می باشد. در افراد مبتلا به دیابت این درصد بر اساس نحوه کنترل دیابت و قند خون متفاوت است. در افراد بزرگسال، هموگلوبین A1C کمتر از ۷ درصد بیانگر کنترل خوب دیابت می باشد و مقادیر بالای ۸ درصد نشان می دهد که شما باید در روش درمان دیابت خود تجدید نظر کنید. بنابراین هدف از درمان موفق دیابت، رساندن مقدار هموگلوبین A1C به کمتر از ۷ درصد می باشد. البته تحقیقات نشان داده اند که کاهش مقدار هموگلوبین A1C به هر میزان باعث کاهش عوارض بلند مدت دیابت خواهد شد و این امر به مقدار هموگلوبین A1C اولیه بستگی ندارد.

مقادیر ایده آل هموگلوبین A1C در سنین مختلف

مقدار ایده آل هموگلوبین A1C در سنین مختلف متفاوت است. به عنوان مثال از آنجایی که هر چه مقدار این هموگلوبین پایین تر باشد، احتمال بروز حملات هیپوگلیسیمی (پایین افتادن قند خون) نیز بیشتر خواهد بود، در کودکان قبل از سنین دبستان که وجود قند خون پایین برای سلول مغزی در حال رشد خطرناک و مضر است، مقدار ایده آل هموگلوبین A1C نسبت به افراد در سنین بالاتر بیشتر است.

در ادامه مقادیر ایده آل و هدف هموگلوبین A1C در سنین مختلف آورده شده اند:

آیا آزمایش هموگلوبین A1C را باید در ساعات مشخصی از روز یا به صورت ناشتا انجام داد؟

آزمایش هموگلوبین A1C را می توان در هر ساعتی از شبانه روز انجام داد و نیازی به ناشتا بودن نمی باشد. همچنین نتیجه این آزمایش بر خلاف آزمایش های شخصی قند خون ارتباطی با نوع تغذیه و فعالیت بدنی و یا وضعیت روحی شما در روز آزمایش ندارد؛ ولی اگر شما دچار هرگونه کسالت بیماری هستید بهتر است انجام آزمایش هموگلوبین A1C را به روز دیگری موکول کنید. زیرا این احتمال وجود دارد که آزمایش به طور کاذب بالا برود.

تفسیر نتایج

سطوح HbA1C بیشتر یا مساوی ۶٫۵ درصد است .نکات تشخیصی دیگر ،قند خون ناشتا بیشتر یا مساوی ۱۲۶ ، یک قند خون ۲ ساعت بعد از غذای بیشتر یا مساوی ۲۰۰ طی تست تحمل گلوکز ، و یک قند خون تصادفی بیشتر یا مساوی mg/dl   ۲۰۰ در بیماران با نشانه های افزایش قند خون یا حمله افزایش قند خون است .

در صورتی که میزان HbA1C بین ۶٫۴ – ۵٫۷ درصد باشد باید تحت عنوان نشانه افزایش خطر دیابت در آینده در نظر گرفته شود. در بیماران تحت درمان باید حداقل ۲ بار در سال اندازه گیری شود .

تفاوت نتایج آزمایش هموگلوبین A1C در آزمایشگاه های مختلف

از آنجایی که روش های اندازه گیری هموگلوبین A1C در آزمایشگاه های مختلف، متفاوت است، نتایج این آزمایش نیز متفاوت خواهد بود. به عنوان مثال در یک آزمایشگاه ممکن است نتیجه ۶ درصد به عنوان نتیجه طبیعی و در دیگری به عنوان قند خون بالا تلقی شود. بنابراین همیشه با پزشک خود در مورد نتیجه آزمایش هموگلوبین A1C مشورت کنید و همچنین آگاه باشید که با تعویض آزمایشگاه ممکن است نتیجه آزمایش A1C نیز تغییر کند. پس همیشه یک آزمایشگاه مشخص را برای انجام این آزمایش در نظر بگیرید.

آیا آزمایش هموگلوبین A1C می تواند جایگزین آزمایش های روزانه شود؟

در پایان ذکر این نکته لازم است که آزمایش هموگلوبین A1C به هیچ عنوان جایگزین آزمایش های روزانه شخصی قند خون نمی شود و نمی تواند به عنوان مثال آن را مبنای اضافه یا کم کردن مقدار تزریق روزانه انسولین قرار داد. در واقع جهت کنترل موثر دیابت انجام مرتب تست قند خون و نیز آزمایش هموگلوبین A1C هر ۴-۳ ماه یک بار، هر دو به یک اندازه از اهمییت برخوردارند.

ارتباط آزمایش هموگلوبین A1C با عوارض دیابت

نمودار زیر ، احتمال بروز عوارض دیابت را بر حسب میزان HbA1c خون نشان می دهد.