مرجع تخصصی علوم آزمایشگاهی ایران دنیای علم تشخیص پزشکی
سل کانتر یا دستگاه شمارنده سلول (Cell Counter) یا رباط آزمایشگاهی
آنالایزرهای هماتولوژی یا سل کانترها:
دستگاههای تمام اتوماتیکی هستند که برای اندازه گیری کمی پارامترهای خون در آزمایشگاههای پزشکی مورد استفاده قرار می گیرند. به عبارت دیگر این دستگاهها ، تعداد سلولهای خونی را در حجم مشخصی از خون می شمارند.
اجزای اصلی سل کانتر
سل کانتر معمولا از سه بخش اصلی هیدرولیک، پنوماتیک و الکترونیکی تشکیل می شود.
وظایف سیستم هیدرولیک:
وظایف سیستم هیدرولیک شامل برداشت محلول های مورد نیاز دستگاه و نمونه خون یا Aspirating ،تخلیه محلول ها یا خون برداشت شده یا Dispensing ، رقیق سازی نمونه یا Diluting ،مخلوط کردن نمونه و محلولها یا Mixing و افزودن محلول لیز کننده به نمونه یا Lysing است.
وظایفت سیستم پنوماتیک:
وظیفه اصلی سیستم پنوماتیک تولید خلاء یا فشار ثابت جهت کنترل دریچه ها و همچنین کنترل حرکت محلول ها و نمونه در داخل سیستم هیدرولیک است.
وظایف سیستم الکترونیکی:
این سیستم توسط یک ریز پردازنده (میکروپروسسور) کنترل می شود و وظایف زیر را به عهده دارد.
- اندازه گیری و پردازیش سیگنال های حاصل از تغییر امپدانس
- محاسبه و انتقال نتایج به چاپگر با هر خروجی دلخواه در سیستم
- ترسیم گراف پارامترهای اصلی
- کنترل زمان اندازه گیری و توالی تست ها
- اجرای برنامه C و کالیبراسیون سیستم
- ذخیره و بازیابی (Save and Load) نتایج
یک نمونه از سل کانتر مدل سیسمکس KX21 که در اکثر مراکز دولتی ایران وجود دارد.
اصول شمارش سلول های خونی
شمارش سلول در سل کانترهای معمولی که اساس آنها بر سایز سلولی استوار است به این ترتیب است که هر سل کانتر دارای دو روزنه یا دریچه (Aperture) بنام روزنه های RBC و WBC برای عبور سلولهای خونی است روزنه RBC برای عبور RBC و Plt روزنه WBC برای عبور و شمارش WBC تعبیه شده است. نمونه رقیق شده توسط یک فشار منفی به داخل رونه RBC و WBC مکش می شود. در دو طرف این روزنه ها دو الکترود وجود دارد که موقع عبور گلبول از آن، در مقدار مقاومت الکتریکی بین آنها تغییر ایجاد می شود که هر تغییر به منزله یک پالس و یک شمارش محسوب می شود.
سل کانترهای معمولی در حالت کلی تعداد Hb- MCV- Plt – RBC – WBC را مستقیما اندازه گیری نموده و برای آنها هیستوگرام رسم می نماید و سایر اندکس گلبولی را از روی آنها محاسبه می نمایند.
تعدادی از دستگاههای سل کانتر براساس اندازه سلول، نوع گلبولهای سفید نرمال را بصورت تقریبی افتراق (Diff) می نمایند.
همه این دستگاهها برای سنجش مقدار Hb یک سیستم نوری همانند اسپکتروفتومتر دارند که در داخل دستگاه قرار دارد و مقدار Hb را در طول موج ۵۲۰ ناونومتر اندازه گیری می نماید.
در سل کانترهای پیشرفته مثل Sysmex 2000, 1800 , H3, H1 گلبولهای خون را براساس روش فلوسیتومتر شمارش می شوند که روش بسیار حساس ودقیق می باشد.
سایر مزایای این دستگاهها
- این دستگاهها با رنگ آمیزی پراکسیداز گلبولهای سفید ، گلبول های نرمال را از غیرنرمال افتراق می دهند
- این دستگاه ها با استفاده از رنگ آمیزی گرانولهای داخل سلولی نوع گلبولهای سفید را دقیقا افتراق (Diff) نموده و درصد آنها را بیان می نمایند
- مقدار سلولهای نارس یا بلاست (Blast) را نشان می دهند که برای تشخیص لوسمی ها و لنفوم ها وکم خونی ها بسیار حائز اهمیت می باشد
- برخی از آنها رتیکولوسیت را نیز می شمارند که در مانیتورینگ کم خونی مهم است.
گرچه امروزه تمام کارهای روزمره زندگی مان علی الخصوص کارهای بخش سلامت و همچنین بخش تشخیص توسط رباط ها انجام می شود ولی بهتر این است که در بخش تشخیص روش های دستی را با مهارت بالا بلد باشیم.
